Metody leczenia blizn

Aby powstała blizna, musi nastąpić przerwanie ciągłości lub inne uszkodzenie skóry. Następnie tkanka łączna wypełnia uszkodzone miejsce, które początkowo przybiera kolor czerwony, różowy, z czasem blednie, ostatecznie osiągając barwę perłową. Tkanka ta nie zawiera pierwotnego barwnika, dlatego też nigdy nie osiągnie normalnego koloru skóry. Najmniej widoczne są blizny w postaci kresek, linii, ukryte wzdłuż naturalnych bruzd i fałdów skóry. Najbardziej szpecące są blizny płaszczyznowe, charakteryzujące się nierównym zabarwieniem i powierzchnią. Powstają po oparzeniach i ciężkich urazach.

Rodzaje blizn

W większości przypadków skutkiem gojenia się ran są blizny linijne, będące jedynym dowodem uszkodzenia skóry. U niektórych osób dochodzi, z niewyjaśnionych do końca przyczyn, do tworzenia się blizn przerostowych i keloidów. Powstają one w wyniku zaburzeń rozkładu i syntezy kolagenu, prowadzących do jego nadprodukcji. Blizny przerostowe to tkanki bliznowate, rozrastające się tylko w obrębie uszkodzonej wcześniej skóry. Początkowo są one pogrubiałe, twarde, o sinoczerwonym zabarwieniu, swędzące lub piekące. Mogą utrzymywać się wiele miesięcy po zranieniu, osiągając ostateczną postać po 6-12 miesiącach. W tym czasie miękną, bledną i spłaszczają się. Mogą się cofać samoistnie, choć znane są przypadki ich dalszego wzrostu. Z kolei bliznowce (inaczej keloidy) charakteryzują się niekontrolowanym rozrostem poza granice rany. Są to guzkowate lub płaskie wypustki, zaczerwienione i swędzące. Powiększają się z upływem czasu. W odróżnieniu od blizn przerostowych nie wykazują tendencji do samoistnego spłaszczania i cofania się. Keloidy mogą występować na całym ciele, najczęściej jednak pojawiają się w okolicach mostka, ramienia i płatków usznych. Bardziej podatne na ich tworzenie są osoby o ciemnej karnacji. Osobnym rodzajem blizn są przykurcze bliznowate, które powstają na dużych obszarach skóry w wyniku oparzeń lub innych ciężkich urazów. Blizna ciągnie okalającą uszkodzenie skórę, powodując przykurcz. W przypadku gdy obejmuje on również mięśnie i ścięgna, występują problemy z ruchomością stawów. Jeśli dotyczy tylko skóry, może powodować jej wywinięcie (np. powieki) lub deformację.

Leczenie

W leczeniu blizn wykorzystuje się wiele metod, które ogólnie możemy podzielić na chirurgiczne i niechirurgiczne. Do tych ostatnich należą metody terapii fizykalnej i farmakologicznej. Obecnie najczęściej monoterapia zastępowana jest przez leczenie skojarzone, polegające na łączeniu kilku metod, dostosowanych indywidualnie do każdego przypadku.

Leczenie fizykalne

Presoterapia, czyli leczenie uciskiem, znana jest już od 1835 roku, choć szerokie zastosowanie znalazła dopiero w początkach lat 70. ubiegłego wieku. Polega ona na zastosowaniu przewlekłego, miejscowego ucisku na bliznę, który powoduje niedotlenienie tkanek, zwolnienie metabolizmu, redukcję liczby fibroblastów i nasilenie aktywności kolagenazy (enzym rozkładający kolagen), co prowadzi do zmniejszenia produkcji kolagenu w bliźnie. W tym celu stosuje się szyte na miarę specjalne mankiety, ubrania kompresyjne i klipsy. Ucisk nie powinien być zbyt duży ani też trwać zbyt długo, gdyż może dojść do martwicy tkanek na skutek zaburzenia krążenia. Leczenie uciskiem należy rozpocząć jak najszybciej po zagojeniu się rany. Zalecany czas stosowania to 12-23 godziny na dobę przez okres 6-24 miesięcy. Presoterapia jest szczególnie polecana w przypadku rozległych blizn oparzeniowych, zapobiega też skutecznie odrostowi keloidu po chirurgicznym wycięciu. Korzystne działanie silikonu na blizny odkryto w 1982 roku. Umieszczony pod opatrunkiem uciskowym w celu zwiększenia komfortu pacjenta wykazał się działaniem wygładzającym i zmiękczającym blizny. Dziś, w postaci żelu lub plastrów, stosuje się go w leczeniu blizn przerostowych, keloidów, a także obszarów uszkodzonych na skutek oparzenia. Opatrunki silikonowe mogą być nakładane tylko na zagojone rany. Można je nosić przez 12-24 godzin na dobę w ciągu co najmniej 4-6 miesięcy. W przypadku stosowania plastrów należy codziennie myć dokładnie skórę i opatrunek. Pomoże to uniknąć podrażnień. Żele silikonowe są prostsze w aplikacji. Sprawdzają się w trudno dostępnych miejscach ciała, na zgięciach stawów oraz na twarzy. Mechanizm działania silikonu nie został do tej pory dokładnie poznany, najprawdopodobniej powoduje on ograniczenie parowania wody, a wskutek tego – dobre nawodnienie tkanki. Hamuje to wzrost blizny. Opatrunki silikonowe mogą być łączone z innymi metodami terapeutycznymi, takimi jak ucisk, lub aplikowane wraz z wyciągami z cebuli morskiej. Krioterapia, polegająca na miejscowym, kontrolowanym niszczeniu tkanek przez ich zamrażanie, obecna jest w terapii blizn od 1974 roku. W tym celu wykorzystuje się ciekły azot lub gazowy podtlenek azotu. Niska temperatura (-85 do -190 st. C) zamraża komórki i niszczy naczynia krwionośne. W ten sposób wywołane zaburzenie przepływu krwi powoduje niedotlenienie i niedokrwienie tkanek blizny. Leczenie polega na dwukrotnym mrożeniu rany z przerwą na rozmrożenie. Przeciętny czas mrożenia wynosi 20-40 sekund. Zabiegi te należy powtarzać 3-5 razy w odstępach 4-6 tygodni. Rana goi się w ciągu 7-14 dni, a powstałe w niej włókna kolagenowe są płaskie i w odpowiedniej ilości. W praktyce metoda ta jest stosowana do leczenia niewielkich zmian, jako zabieg podstawowy lub w połączeniu z miejscowym wstrzykiwaniem steroidu i/lub chirurgicznym wycięciem bliznowca.